એક મુલાકત :-

                                  શ્રી રતિલાલ બોરીસાગર

• શ્રી રતિલાલ બોરીસાગર ગુજરાતી ભાષા ના ખ્યાતનામ હાસ્યલેખક અને સાહિત્યકાર છે.તેઓ શિક્ષક પ્રોફેસર અને ક્લાસ વન ગેઝેટડ ઓફિસર તરીકે કાર્યરત રહ્યા હતા. તેમને ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ તરફથી જ્યોતીન્દ્ર દવે પારિતોષિક થી નવાજવામાં આવ્યા છે.તેવો એ “મરક – મરક”, “ આનંદનૃપ”, “સમભવની યુગે યુગે” જેવી ઉત્તમ રચના ઓ આપી છે. આવો જાણીએ આપણે તેની હાસ્ય સફર વિશે.
  
  
  
  
  

• તેઓ કહે છે કે તેમણે તેમના જીવનમાં વિધિસર લખવાની શરૂઆત તેઓ ધોરણ 10માં હતા એટલે કે હાઈસ્કુલમાં હતા ત્યારે તેમણે કરી હતી. તેમનાં એક શિક્ષક હતા જેનું નામ મુકુંદરાય પંડ્યા, જે ગુજરાતી ના શિક્ષક હતા. તેઓ પોતે પણ એક લેખક હતા.

• એટલે તેઓ વાર્તાઓ લખતા, હાસ્ય લેખ લખતા, તેને પુસ્તક પણ પ્રસિદ્ધ કરેલું, 1951 માં જ્યારે તે મેગેઝિન માં છપાય અને તેઓ વાચે ત્યારે રતિલાલ બોરીસાગર ને પણ એમ થાય કે આપણે પણ કેમ નો લખીયે તેઓ કહે છે કે તે નવમા ધોરણમાં હતા ત્યારે અમદાવામાં ન્યુ એજ્યુકેશન હાઈસ્કૂલ છે તેના સ્થાપક હતા રતિલાલ મોહનલાલ ત્રિવેદી અને તેમનું નામ. રતિલાલ મોહનલાલ બોરીસાગર અને તેના નવમા ધોરણ રતિલાલ ત્રિવેદી નો પાઠ આવતો હતો તેમાં લેખકે રતિલાલ મોહનલાલ ત્રિવેદીની જગ્યાએ અટકમાં ત્રિવેદીની જગ્યાએ બોરીસાગર કરી નાખ્યું એટલે આરીતે લેખકે લખવનું શરૂ કર્યું તેમ રતિલાલ બોરીસાગર કહે છે.

• લેખક કહે છે કે તેમણે શરૂઆત કૃતિની ઉઠાંતરી કરીને લખેલી તેઓ કહે છે કે ધોરણ 10માં પાઠ હિન્દી વિષયમાં આવતો “એક લોહાર કી" તેઓ કહે છે કે તેના લેખક પણ જાણીતા હતા. એ વખતે એક મેગેઝિન આવતું જેનું નામ રમકડું હતું.

• લેખક કહે છે કે તેઓ હાઈસ્કૂલના સમયથી ખુબ વાંચતા હતા, બધાં મેગેઝિન વાચતા તેમાં તેને ‘રમોકડું’ નામનું મેગેઝિન બવ ગમતું તેમાં તેને “એક લોહાર કી” વાર્તા હિન્દી માંથી ગુજરાતીમાં લખી નાખી એમાં પણ તેમણે ગાઈડ નો ઉપયોગ કર્યો હતો પણ સદભાગ્યે એ છપાણી નહિ તેવું લેખક શ્રી રતિલાલ બોરીસાગર કહે છે.

• લેખક કહે છે કે વ્યવસ્થિત રીતે મુકુન્દભાઈના માર્ગદર્શન હેઠલ લખવાની શરુવત કરી હતી. લેખક રતિલાલને તેના પરિવારમાં આર્થિક પરિસ્થિતિ ખૂબ નબળી હતી. લેખકને લાગતું કે શામાટે સમાજ માં ગરીબ અને તવંગરનો તફાવત શા માટે કેટલાક લોકો એવા કેમ હોય કે જેને ખાવા પણ મળતું નથી એવું શામાટે એમ લેખકના ઈશ્વર મનમાં ચાલ્યા કરતું એટલે લેખકે તેના પર સૌપ્રથમ વાર્તા લખી હતી એ હેતુ થી કે સમાજ જાગશે એવી ગંભીર ભાવનાથી લખેલી તે વાર્તા પ્રથમ “મહિલા જગત” નામના મેગેઝિનમાં છાપવામાં આવી હતી આ એક પ્રકાર નું પાકક્ષિપ હતું.તેમાં લેખકની કૃતિઓ છપાવા લગી.

• તે સમયે બીજા બે મેગેઝિન ખુબ જાણીતા હતા ચાંદની અને આરામ ચાંદનીના સંપાદક અશોક આર્શદા અને આરામના સંપાદક પીતાંબર પટેલ હતા. એમાં પ્રસ્તુત થાય ત્યારે યોગ્ય ગણાય. લેખક કહે છે કે અત્યારે જે લેખકો પ્રસિદ્ધ છે એમની પેલી કૃતિ ચાંદની માં પ્રસ્તુત થઇ હતી.

• લેખક કહે છે કે તે પોતાની વાર્તા ‘ચાંદની’માં મોકલે પણ તેઓ સ્વીકારે નહી પછી તે વાર્તા ‘આરામ’માં મોકલે પણ આરામ વાળા પણ તેઓ સ્વીકારે નહી પછી તે વાર્તા ‘મહિલા જગત’માં મોકલે તેમાં છપાઈ જાય. આમ લેખક કહે છે કે તેમની ખોરંભતી - ખોરંભાતી તેમની સર્જન યાત્રા શરૂ થઈ. લેખક કહે છે કે તે લેટર માં લખે કે તમે જે લાખી છે એ સરસ લાખી છે પણ જે વિષય પર અનેક વાર વાર્તા લખાઈ ગયી એજ વિષય પર વાર્તા લાખી છે. આ વિષય વસ્તુ ચવાઈ ગયેલી હોય છે. આ શબ્દ એમના દરેક પત્ર માં હોય.

• લેખક કહે છે કે તેમણે એક વાર ઉશ્કેરાઈ ને લેખકે ચવાયા વગરની એવી કૃતિ લખી એમાં લેખને એપણ ખબર નહોતી કે તે હાસ્યરસની કૃતિ બની જશે અને કોઈ એ આવા વિષય પર લખેલું નહી હોય.

• લેખક કહે છે કે રમણલાલ પાઠક આપણા બવ મોટા વિવેચક,વાર્તાકાર,અને હાસ્યકાર હતા. તેઓ આરામ નો અંક પૂરો થાય પછી તેની સમીક્ષા લખે બધી કૃતિ વિશે સમીક્ષા લખે એમાં એ લેખક ની કૃતિ ના બવ વખાણ કરે એટલે લેખક ને ખ્યાલ આવી ગયો કે આપણે આ વિષય પર આગળ વધવું જોઈએ.આમ લેખક રતિલાલ બોરીસાગર હાસ્ય લેખન પર આગળ વધ્યા.

• લેખક કહે છે કે એમની બધી કૃતિઓ શ્રેષ્ઠ છે.પણ એમાં લેકોને સૌથી વધારે ગમ્યું હોય અને સૌથી જાણીતું થયું હોય તેવું લેખક નું સર્વ શ્રેષ્ઠ પુસ્તક “ઇજ્યોયગ્રાફી" છે આ પુસ્તક 1997 મા પ્રસિદ્ધ થયું હતું.એ વિશિષ્ટ પુસ્તક તરીકે સ્વીકારાયું તેને ઘણા પારિતોષિકો પણ મળ્યા. લેખક કહે છે કે મુંબઈ નું મારવાડી સંમેલન છે એ જેતે વર્ષ માં લખાયેલી તમામ કૃતિઓ માં સર્વશ્રેષ્ઠ કૃતિ ને પારિતોષિક આપે જેમાં “ઇજ્યોયગ્રાફી” ને આ પારિતોષિક મળેલો.

• આ પુસ્તક મરાઠી, ઉર્દૂ,સિંધી,અને હિન્દી આ ભાષા તો ખરીજ પણ અંગ્રેજી ભાષામાં પણ અનુવાદ થયેલો.લેખક શ્રી રતિલાલ બોરીસાગર કહે છે કે એ પુસ્તક લખાયું પણ વિશિષ્ટ સંજોગોમાં 1988 89 મા લેખક ને ચેસ્ટ- પેઇન ની તકલીફ થઈ એ વખતે હાર્ટ ના પ્રોબ્લેમ ને વધારે ગંભીર ગણવામાં આવતા કેમ કે અમદાવાદ માં તેને લગતા કોઈ ઈલાજ કે ટેસ્ટ થતાં નોતાં ડોક્ટર ને દેખાડીએ એટલે એ પણ ગંભીર થઇ જાય કારણ કે છાતી માં દુખાવો થવો એ સામાન્ય પ્રોબ્લેમ પણ હોય શકે અને ગંભીર પ્રોબ્લેમ પણ હોય શકે હાર્ટ એટેક પણ હોય શકે છે.

• કડિયોગ્રમ એંજોગ્રાફી એ લેખક ના જીવન માં પહેલા અનુભવ હતા એટલે લેખક એના વિશે લખતા કહે છે કેકડિયોગ્રફી થી લઇ ને એનજીઓગ્રાફી સુધી ના બધા જ ટેસ્ટ મદ્રાસ માં કર્યા એ બધા અનુભવો ને લેખકે હળવાશ થી લખ્યા એનું કારણ એ કે લેખકે એ દરમ્યાન “નોર્મલ કઝીન્સ" ની ચોપડી વચી હતી ‘જીવવાનો ચાન્સ પાનસો માંથી એક' એ નામની ચોપડી એનો સાક્ષીપ્ત છે એ લેખકે વચેલો ‘અગ્નિ પ્રકાશન’ એ બહાર પડેલો છે.

• આરીતે લેખક કહે છે કે "ઇજ્જોયગ્રાફી" નામ નું પુસ્તક લખાયું છે જે માં લેખક ને થયેલા અનુભવો ની વાત કરેલ છે તે પુસ્તક 75 પેજ નું છે જેમાં વિનોદ ભટે 15 પેજે ની પ્રસ્તાવના કરી હતી. લેખક નું એ પુસ્તક ખુબજ પ્રસિદ્ધ થયું.

• હાસ્ય માટે અંગ્રેજી માં હ્યુમર શબ્દ વાપરે અને કટાક્ષ માટે સટઆયર શબ્દ વાપરે છે. હિન્દી મા હાસ્ય માટે પરીહાસ્ય અને કટાક્ષ માટે ઉપહાસ્યા શબ્દ છે.એમ લેખક કહે છે. આ ઉપરંત લેખક કહે છે કે હાસ્યકરે માણસ ના જીવન ની નકારાત્મક બાજુ જોવાની હોય છે અને તે વાત ને હાસ્ય દ્વાર રજૂ કરવાની હોય છે અને તે રજૂ થાય ત્યારે હાસ્ય જેવી હકાત્મકતા બીજે ક્યાંય જોવા મળતી નથી.

• સામાન્ય નબળાઈ તો મનુષ્યમાં હોયજ એમ લેખક કહે છે લોભ, દંભ,મૂર્ખતા, આ ઉપરાંત લેખક કહે છે કે જો ગુણોનો અતિરેક હોય તો એમાંથી પણ કરૂણતા સર્જાય શકે માણસ માં નબળાઈઓ નો અતિરેક થાય તો આબાબતો હાસ્યાસ્પદ બની જાય છે એટલે તે હાસ્યની સામગ્રી બને એમાં બે રસ ની રચના થઈ શકે હાસ્ય અને કટાક્ષ. હાસ્યકાર એ સ્વભાવ માં સહિષ્ણુ હોય છે સામાન્ય કક્ષા ની ખામી ને તે હસી કાઢે છે.અને એમાં પોતે પણ આવેજ છે. એ રીતે રજૂ કરે છે.

• કટાક્ષકાર સ્વભાવ માં અસહિષ્ણુ હોય છે એને વેદના થાય છે જ્યારે હાસ્યકાર ને ગમ્મત પડે છે લેખક કહે છે કે માણસ જેવો હોવો જોઈએ અને તે જેવો છે એ બે વચ્ચેનો તફાવત છે એના લીધે તત્વજ્ઞાની ને વેદના થાય છે અને હાસ્યકારને ગમ્મત પડે છે.

• લેખક એક દાખલો આપતા કહે છે કે અહી વર્ષો પહેલા નાગરોની નાત મળી હતી નાગરનાત તો ખૂબ શિક્ષિત નાત એ વખતે પણ હતી તેમાં સ્ત્રીઓ પણ એટલીજ શિક્ષિત હતી. વિદ્યાબેન નીલકંઠ અને શારદાબેન એ પહેલી ગ્રેજયુએટ સ્ત્રીઓ હતી આ જ્ઞાતિ માં જ્યારે વિધવા પુનઃવિવાહ ની વાત શરૂ થઈ ત્યારે જ્ઞાતિ માં બે ભાગ પડી ગયા. એમાં એક વાર તેની ચર્ચા કરવા સભામળી તો એસભામાં જ્યોતીન્દ્ર દવે એ પ્રમુખ સ્થાને હતા એમ કોઈક કહે પુનઃ લગ્ન કરવાજ જોઈએ અને કોઇક કહે પુનઃ લગ્ન નજ કરવાજ જોઈએ આવિશય પર ઉગ્ર ચર્ચા ચાલી મારા મારી ઉપર આવી ગયા પછી જ્યોતીન્દ્ર દવે કહે કે આપણે અહીં વિધવા ના પુન: લગ્ન કરવા કે નહીં એ ચર્ચા કરવા ઉપસ્થિત થયા છીએ વિધવા બનાવવા નહી .

દીપનિર્વાણ

આ વીડિયોમાં મનુભાઈ પંચોલીના દર્શક સાહિત્ય વિશે વાત કરવામાં આવી છે. શ્રી વિશાલ ભાદાણી દ્વારા  દીપ નિર્વાણ ની વાત રજૂ કરવામાં આવી છે વિશાલ ભાયાણી એક વાર્તાકાર કોમ્યુનિકેટર  ભાવાનુંવાદક છે.

 પુસ્તકો;-

1.  સોક્રેટીસ થી માર્કસ
2.  મારી વાંચન કથા
3.  સદભી સંગ
4.  દીપનિર્વાણ
5.  પરી ત્રlણ
6.  ઇતિહાસ કથાઓ  રોમ ગ્રીસ
7.  વાગીશ્વરી ના કર્ણ ફૂલો
8.  અંતિમ અધ્યાય
9.  વિશ્વશાંતિની ગુરુકિલ્લી

•  દર્શકનું સાહિત્ય આનંદ આપે છે નવજીવન દર્શક ઉત્સવ ઉજવી રહ્યું છે અને નવ પુસ્તકો નવા રંગરૂપ સાથે આપની સમક્ષ આવી રહ્યું છે.

 દીપ નિર્વાણ:-

•  અંગ્રેજી સાહિત્યમાં ક્લાસિક ટી એસ "પ્રશિષ્ટ કૃતિ કોણે કહે છે તેની વ્યાખ્યા

  "પ્રશિષ્ટ કૃતિ એટલે મેચ્યોર સિવિલાઇઝેશન અને મેચ્યોર લેંગ્વેજ"

•  સીમીલાઈઝેશન એટલે દીપનિર્માણમાં પ્રવેશ કરીએ પહેલા વાક્યથી   શબધ  થઈને પ્રવેશવું જોઈએ કેમ કે ભારતીય સંસ્કૃતિની ઓરામાં પ્રવેશીએ છીએ.
•  મેચ્યોર લેંગ્વેજ ભાષા મજાની છે કે આપણે ગુજરાતી હુવા પર ગર્વ થઈ જાય.
•  હિન્દી ભાષાના  ઉપન્યાસ કાર  કમલેશ્વર ની વાત

 "જીને નસ લોકો સૌંદર્ય ક્યા હૈ વો પતા હી નહીં હૈ બીમાર સૌંદર્ય કોહી અંતિમ સૌંદર્ય સમજ લેતી હૈ".

•  બધા પાસે દીપ નિર્વાણ પહોંચવું જોઈએ કારણકે ઉત્તમ સૌંદર્ય છે એ સૌંદર્ય આપણે જાણીએ નહીં તો જે સૌંદર્ય આપણી સમક્ષ આવે તે ઉત્તમ માની લઈએ છીએ.
•  દર્શક જે દેખાડે તે દર્શક (  દીપ નિર્વાણના વાંચીએ તો ત્યાં સુધી પહોંચી ન શકાય)
•  કાલ્પનિક નહીં વાસ્તવિક હોય તેવું લાગે છે.
•  અમુક લોકો જન્મજાત સર્જક હોય તો અમુક લોકો અભ્યાસથી સર્જક બને છે જ્યારે દર્શક એ જન્મજાત અને અભ્યાસના સંયોજકથી  દર્શક બન્યા છે.  તેઓમાં વાંચન સામાન્ય જન સાથેનું જોડાણ જોવા મળે છે.

•   પ્લુટાર  નો લાઈવ નામનું પુસ્તક વાંચતા હતા તેમાંથી કથા બીજ મળે છે.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

• બે મિત્રો  ને એક સ્ત્રીની સાથે પ્રેમ થાય છે.
•  રાજનૈતિક જીવનમાં કલહ જોવા મળે છે પ્રાચીન ભારતની સંસ્કૃતિના બીજ રૂપે છે ગુજરાતી ભાષાના ખાતર પાણી દ્વારા એ સિંધુખીણના બીજને અંકુરિત કરે છે જે આનંદ આપે છે.
•  ટાગોર ગ્રીસ અને ભારતીય સંસ્કૃતિ વચ્ચે કેવી તુલના છે તેની વાત રજૂ કરે છે.

 ગ્રીસ ઈટ અને જુના પારણામાં ઉછરેલી સંસ્કૃતિ છે,  જ્યારે ભારતીય  વનોમાં ઉછરેલી સંસ્કૃતિ છે.

 ગ્રેસ શક્તિની ઉપાસના કરે છે જ્યારે ભારતીય સરસ્વતી  અને શ્રીની ઉપાસના કરે છે.

 ભારતીય દર્શન એ સરસ્વતીને આગળ કેમ મૂકી છે તેના વ્યાજબી કારણો આમાં જોવા મળે છે.

 ઈસુના જન્મ પહેલા. 

• ગણરાજ્ય ત્રણ હતા.

 માલવ 

કટ 

 બ્રાહ્મણક.

•  ભ્રમણક ગણ રાજ્યમાં અત્રે નામનો વ્યક્તિ ઘણા દિવસ તરીકે રહેતો હતો તેની પુત્રી ગૌતમી, ગૌતમીને કઠણ ના યુવક સાથે પ્રેમ થાય છે અને તે લગ્નની પરવાનગી માટે પિતા પાસે જાય છે યુવક શરતોને આધીન થવાની ના પાડે છે.
•  ગૌતમી બંનેને વિનવે છે પણ કોઈ નીચું નમવા તૈયાર નથી.
•  ગૌતમી પ્રેમી સાથે જવાનો નક્કી કરે છે.
•  ગોતમી અને દેવભૂતિ રાત્રે અદ્રશ્ય થઈ જાય છે અને લગ્ન કરી લે છે અને આનંદનો જન્મ થાય છે જે હીરો છે.
•  પુત્રનો જન્મ થાય છે અને દેવભૂતિને બૌદ્ધ ધર્મમાં આસ્થામાં તે આધ્યાત્મિક યાત્રામાં નીકળી પડે છે અને સન્યાસ લે છે અને તેનું નામ શીલ ભદ્રક થઈ જાય છે.
•  ગૌતમી એકલા હાથે બાળકને સાચવે છે તેમાં તેને ખૂબ કષ્ટ પડી રહ્યો છે.
•  દેવભૂતિના મિત્ર મહા કાશ્યપને ત્યાં આવે છે નંદીગ્રામ પોતાના પુત્ર ના લાલન પાલન માટે ત્યાં જાય છે.
•  દસ વર્ષ આનંદ રહે છે.
•  ભદ્ર ની તબિયત બરોબર નથી.
•  ગૌતમીએ શીલ ભદ્રની સેવા કરવા માટે સન્યાસ લે છે અને આયો સુવ્રતા નામ પાડે છે.
•  આનંદને અત્રે પાસે લઈ જવામાં આવે છે.
•  અત્રે તેને મોટો કરે છે.
•  અત્રે ને લાગે છે કે તે ઘણા ધીસ બની શકે  તેવું યુવાન છે વિશેષ તાલીમ માટે પોતે જ્યાં ઉછર્યો છે ત્યાં તેને મોકલે છે.
•  મહા કાશ્ય પાસે આનંદ ચિકિત શાસ્ત્રનું  શાસ્ત્ર સમજવા માટે આવે છે.
•  મહા કશ્યપ ની દીકરી  શુંચરિતા  છે.
•  આનંદ અને સુચરિતાને પ્રથમ વાર મળે છે તો સૃંગાર રસ ઉત્પન્ન થાય છે.
•  ચુદત પણ મહા કાશ્ય પાસે ભણી રહ્યો છે.
•  ઉમદા કલાકાર તરીકે સર્જન કરે છે.
•  સાન્થાગાર નિર્માણ ગીરી ઉપર શિલ્પ રચી રહ્યો છે.
•  સુદતને પણ શુંચરિતા ગમે છે.
•  પદ્મા પાણીનો શિલ્પ બનાવે છે.
•  શું ચરિતા તેને વચન આપે છે તારું શિલ્પ મહા કાશ્યપ સારું  કેશે તો તું મારી પાસે ગમે તે માગી શકે છે શું ચરિતા જાણે છે તે હાથ માગશે.
•  આનંદ આવે છે. તે આવીને ધરીમાં નાહવા જાય છે મગર સાથે યુદ્ધ કરે છે મગરને મારી નાખે છે શું સરિતા પ્રભાવિત થાય છે આનંદ પ્રત્યે કુળ લાગણી જન્મે છે.
•  શુંચરિતા આનંદ અને શુદ્ધત વચ્ચે ત્રિકોણ રચાય છે.
• 
  
• પાત્રતા માટે પરીક્ષાનું આયોજન :-
•  હવે આપણને આનંદની ખુદારી વિશે જાણ થશે તો શું ચરિતા આદમી રાત્રે કહેવા આવે છે કે આવતીકાલે તારી પરીક્ષા છે આનંદ રોકે છે જો પરીક્ષા ની માહિતી આપવી એ તારો ધર્મ હોય તો તો બધી માહિતી જણાવી દે નહીં તો  માહિતી ન આપી જોઈએ એમ કહીશું ચરિતા કશું કહેતી નથી.

 હવે શું ચરિતા દ્વારા આનંદને પ્રશ્ન પૂછવામાં આવે છે:-

 માર્ગ કયો છે?

 ઉપાસના નો

 કોઈપણ માર્ગ ઉપર નીકળો જ્યાં સુધી ઉપાસના બનતું નથી ત્યાં સુધી તમને તેનો સર્વશ્રેષ્ઠ આનંદ કે તૃપ્તિ નો અહેસાસ થતો નથી.

  સ્થાન કેવું છે ?

 ખબર નથી

 જ્યાં હું ગયો નથી અને ગયેલા પાછા આવ્યા નથી તે વિશે ખબર નથી એમ કહેવું તે જ સત્ય વાણી છે.

  શ્રેષ્ઠ કોણ ?

 થાન નો અધિશ

 થન જોયા વિના અધિશ વિશેનો નિર્ણય ક્યાંથી બાંધ્યો.

 અંતઃ પ્રેરણાથી

 સગુણ કે નિર્ગુણ કયુ સારું?

 જેને જે રુચે તે

 સગુણ કે નિર્ગુણ માંથી સાચું કયું,?

 બંને

 પાપ ક્યાં રહે છે?

 અંતરમાં

 બધા જવાબ ટૂંકા છે ટૂંકા અને સીધા જવાબ નો અર્થ એમ થાય છે કે માણસ બુદ્ધિશાળી અને ફિલોસોફર ટાઈપ નો છે.

 મહાન સત્ય?

 નવજીવન

રાજકીય ઉથલપાથલ યુદ્ધ થશે પણ અંતે તો સારા વાના થશે.

 મૂર્ખ કોણ?

 હું

 આકાશમાં તારા કેટલા ?

 મહાસાગરના બિંદુ જેટલા

 ત્યાગ અને ભોગ ના લક્ષણ શું ?

 પહેલા વેદના અને અંતે પ્રસન્નતા આપે તે ત્યાગ, પહેલા માધુરી અને અંતે ક્ષણતા આપે તે ભોગ.

 બાહ્ય સૃષ્ટિનું રહસ્ય શું?

 લીલા

 માયા કોણે કહો છો?

 ઉત્તર દેવા માટે બાળક છું

 સૂર્યના કિરણો કેવા મનોહર છે?

 તમારી વીણા ના વાળ જેવા

 પ્રશ્નોત્તરી માંથી હટીને શુંચરિતા ઉપર ધ્યાન કેન્દ્રિત થઈ ગયું હોય તેવું લાગે છે

 શું ચરિતા વચને બંધાય છે, તે મૂંઝાય છે કે શું કરવું?

 ચારુદત નામના બોજ સાધુને પૂછે છે, શું કરવું જોઈએ

•   ચારુદત તેને દીક્ષા લેવા માટેનું સૂચન કરે છે   આર્યસુવ્રતા પાસે તે દીક્ષા લે છે. દેશની બહાર ગયેલો સુરત પાછું આવે છે શું ચરિતા એ કેસ વિહોણી છે અને તે સુદતને કહે છે ભાઈ સુરત મારી શક્તિ પ્રમાણે માગી લો.
•  સુદ ત્યાંથી જતો રહે છે ગુસ્સામાં.

...........................................................................................................................................................

• બીજા ચરણમાં તક્ષશિલામાં ગ્રીકના સામ્રાજ્ય છે મેનેન્દ્ર આવ્યો છે ઋષિ એલ છે . તે આચાર્ય  છે.વિદ્યા આપે છે. ગણરાજ્ય ઉપર હુમલો કરવાની તૈયારી કરી રહ્યા છે આ બાજુ મહાકાવ્ય આનંદને મોકલે છે કે તું  રણનીતિ જાણીને આવવા કહે છે આનંદની યાત્રા જોરદાર છે. ઋષિ એલ નું પાત્ર જીવન કેળવણી કેવી રીતે કરે છે ,તે જોવા જેવું છે.
•  મગ સામ્રાજ્ય મોટું થાય છે મગધનો પણ રસ પડે છે ગણરાજ્ય અને પોતાનામાં વિલીન કરવામાં આવે છે.
•  દીપનિર્વાણ= મગધ દ્વારા આ નાના નાના દીપ કેવી રીતે  ઓલવાઈ તેની વાત છે.
•  અંતમાં યુદ્ધ થાય છે.
•  આનંદ એ મધુ સમ્રાટને બંધી કર્યો છે અને શરત મૂકે છે તેના કુંવર સામે જો તમારે મગધ સમ્રાટને  થોડા હોય તો મગધની સેનાને ગણ રાજ્યમાંથી ખસેડો તો જ સમ્રાટ ને છોડીશું નહીં તો મેનેન્દ્રને વહેંચી દઈશું.
•  ઉંદુ કુમાર મહા કાશ્યપ શીલ ભદ્ર બધાની સમજણ દ્વારા નિવેડો આવે છે ગણરાજ્યનું નુકસાન થયું છે તેની ભરપાઈ મગધ રાજ્ય કરશે.
•  હવે નવા ગણરાજ્ય થપાશે એ સુંદર આશા સાથે વાર્તા પૂરી થાય છે.

સુક્ષ્મ નિરીક્ષણ:-

1)   ભાષાનું ઔચીત્ય :-

 સંસ્કૃત સાથે ભરતી(  ભગવદ્ગો મંડળ કે શબ્દકોશ) નો સહારો. સૌંદર્ય દ્રષ્ટિ ની ભાષા પાત્રો નું વર્ણન કરવામાં વાપરવામાં આવી છે.

2)  સાંસ્કૃતિક આદેશો:-

•  ધર્મ અર્થ કામ અને મોક્ષ
•  હાલની પાસે આનંદ થાય છે હું નથી આર્ય નથી યવન, હું સરસ્વતી છું વિદ્યા કેન્દ્રમાં છે સરસ્વતીની ઉપાસના કરવામાં આવે છે.
•  ભૌતિક વિકાસ ઉપર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં નથી આવતું પરંતુ તમારા આત્માને જે તૃપ્ત કરે તે વિદ્યાનો આનંદ છે.
•  વિદ્યાલય હું મારી ઉપર ઉભું કરવા માગું છું ધન પર નહીં.

 વિદ્યા કે પરિસર

•  એલ અને મહા કાશક જેવા શિક્ષક પાસેથી સમજવાની જરૂર છે.
•  તક્ષશિલામાં અભ્યાસ કરવા માટે આવ્યા છે તે પૂછે છે હાલ ને કે સોક્રેટિસ વિષયના વિચાર કેવા છે
•  ગ્રીક ફિલોસોફર વિશે ના વિચારો.
•  જવાબમાં એલ કહે છે કે તમારા બધા વિચારકો તંત્રમાં  વધારે પડતી શ્રદ્ધા રાખવા વાળા દેખાય છે જનચિતમાં જે  અતિ મંગળ પડતું છે ,  અહીંયા જે નિર્ભય રીતે સંભળાય છે તેવો તેમાં નથી સંભળાતો.
•  ગણરાજયો તક્ષશિલા નાલંદા વિદ્યાપીઠ રચાય છે.
•  વિદ્યા ઉપાસકો

•  નવુ ધોરણ ભણેલા સાહિત્ય રચતા હોય છે ભાષા, સાંસ્કૃતિક મૂલ્યો, પારિવારિક મૂલ્યો દીપ નિર્વાહ દ્વારા પ્રાપ્ત થાય છે

ખરેખર સ્કૂલમાં આવવું જોઈએ કે ગુજરાતી

 પ્રસ્તુત વીડિયોમાં આર કે કલઠીયા દ્વારા અશોક વ્યાસને પ્રશ્ન પૂછવામાં આવે છે કે બાળકના ઉછેર માતૃભાષામાં થાય છે અને માતા પિતા તેને અંગ્રેજી માધ્યમમાં ભણાવવાની  ઈચ્છા રાખે છે.શું તે યોગ્ય છે?

• તેમના પ્રશ્નના ઉત્તરમાં અશોક વ્યાસ જવાબ આપે છે કે માતા પિતા માને છે કે બાળક અંગ્રેજી માધ્યમમાં અભ્યાસ કરશે તો વિકાસ થશે અને ગુજરાતી માધ્યમમાં અભ્યાસ કરશે તો નબળો રહી જશે.

• અંગ્રેજી માધ્યમમાં ભણાવવાનું મુખ્ય કારણ બાળક અંગ્રેજી  બોલતું થાય.

રવિન્દ્ર પારેખ ની કવિતા :-

જો આજે ઈશ્વર જન્મ ધારણ કરે તો તે ઈશ્વરને પણ તેના માતા-પિતા અંગ્રેજી માધ્યમમાં જ દાખલ કરે.

નાના મોટા ટાબરીયા ચાલ્યા પેલી બીજીમાં હરી ચાલો કેજીમાં...........

હરી ચાલો કેજીમાં.......... 

હરિ તમારું નામ જૂનું છે હરિનું કરીએ હેરી.... 

ફેશન હોય રો હાઉસની અને તમે શોધતા શેરી........ 

મેગી ફેગી ખાઈ લો થોડી કશું નથી લીલી ભાજીમાં હરી ચાલો કેજીમાં..............

માંડ કરીને કર્યું તમારા એડમિશનનું પાકું...... 

આ સ્કૂલો ડોનેશનમાં ના પાડે વાતે વાતે વાંકુ.....

 દફતર કરતા પણ ઓછું હરી તમારું વેઈટ......... 

અને તમે રડવા બેઠા છો....... 

હરી ચાલો કેજીમાં....

કેજી પીજી ના કરીએ તો પડીયે કશું નહીં અર્થ પહેલાના નેતા કે મહેતા કે જી નહીં તો વ્યર્થ... 

છતાં મોહન બદલાયો ગાંધીજીમાં......... 

હરી ચાલો કેજીમાં........

• બાળકને ભણાવીએ છીએ શા માટે:-
  
  
  

1.  સારા જીવન ધોરણ માટે- કેળવણી
2.  બાળકનો વિકાસ થાય અને  જીવવાની દ્રષ્ટિ પ્રાપ્ત થાય.
3.   આજકાલ માતા પિતા બાળકોને અંગ્રેજી માધ્યમમાં શા માટે મોકલે છે કારણ કે બાળક  ને અંગ્રેજી સારું આવડે,
4.  પાઠ્યપુસ્તકનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય.

• આપણે જ્યાં જન્મ લઈએ છીએ  ત્યાંથી જન્મની સાથે જ કેટલાક લક્ષણો આવી જાય છે જેમ કે ,

માછલીને તરતા શીખવું પડે ? 

વાંદરા અને કુદતા શીખવું પડે?

• બાળક જન્મે છે ત્યારથી તે પોતાની આસપાસની ભાષા સાંભળે છે તે ભાષા તેની અંદર ગઈ છે એટલે તેનો શરીર ગુજરાતીમાં તૈયાર થયું છે. તેથી તે ગુજરાતી  સરળતાથી બોલી શકે છે.
• માતૃભાષામાં શિક્ષણમાં રસ પડશે બીજા માધ્યમમાં સમજવામાં મુશ્કેલી પડે છે.
•  આપણા દેશને છોડીને તમામ લોકો માતૃભાષામાં જ ભણે છે .

જર્મનીના લોકો જર્મન શીખે છે

 પેરિસના લોકો ફ્રાન્સ શીખે છે.

•  તેમ છતાં તેમને અંગ્રેજી બોલવાની ક્ષમતા હોય છે.
•    સર્જન કરવું, વિચારવાની ક્ષમતા આવડત અને સમજ એ માતૃભાષા દ્વારા જ પ્રાપ્ત થાય છે.

 ભાષા સંસ્કૃતિ સાથે જોડે છે.( મૂળ)

 સંસ્કૃતિ વગર વિકાસ ન થાય.

•  મા બાપને  અંગ્રેજી આવડતું હોય તો અંગ્રેજી માધ્યમમાં મૂકે તો સારું કહેવાય કેમ કે તેમને ઘરમાં પણ અંગ્રેજી વાતાવરણ મળી રહેવાનું છે.

 ઉદાહરણ 

 મોહન રાજ પ્રોફેસર તે મૂળ કન્નડનો છે તેની પત્ની તેલગુની છે અને તેનો છોકરો ગુજરાતનો છે તો તે ગુજરાતી મીડીયમમાં અભ્યાસ કરે છે અને ત્રણેય લોકો જ્યારે વાતચીત કરે છે ત્યારે તે અંગ્રેજી માધ્યમ નો ઉપયોગ કરે છે.

•  પોતાની સંસ્કૃતિની ખબર હશે તો બીજાની સંસ્કૃતિને સમજી શકશો.
•   જે માધ્યમમાં બાળક ઉછર્યો છે તે માધ્યમમાં જ બાળકને ભણાવવો જોઈએ.

ગુજરાતીમાં શિક્ષણ મેળવ્યું તો અંગ્રેજીમાં પાછળ રહી જશે તો ?

 "અંગ્રેજી નો પ્રભાવ પણ નહીં ચાલે અને અભાવ પણ નહીં ચાલે"

•  બધા દેશના લોકો માતૃભાષામાં ભણે છે અને અંગ્રેજી સારું હોય છે.
•  જેની માતૃભાષા સારી હશે તેની જ બીજી ભાષા સારી હશે કારણ કે બંને ભાષામાં  તુલના થાય અને આમાં આવું છે ...અને આમાં આવું કેમ નથી ?

 ઉદાહરણ તરીકે

 મારો કાન         my ears

મારી આંખ        my eyes

મારુ નાક           my noise

•  અંગ્રેજી સહેલું છે.
•  કોઈપણ વસ્તુ આપણે સાંભળી અને જોઈને શીખીએ છીએ.

 ઉદાહરણ :- 

વેકેશનમાં બાળકને   સ્પોકન ઈંગ્લીશમાં મૂકવામાં આવે છે પરંતુ ત્રણ મહિનામાં તેનામાં કોઈ ફેરફાર થતો નથી.

•  ભાષા શીખવા માટે 120 કલાક જોઈએ. પહેલા ધોરણથી યુનિવર્સિટી સુધીના અભ્યાસમાં આપણે 15 વર્ષ વિતાવ્યા તેમ છતાં આપણો પ્રશ્ન એ જ છે કે અંગ્રેજીમાં તકલીફ પડે છે.
• અંગ્રેજી શીખવા માટે વાતાવરણ જરૂરી છે એવું નથી પરંતુ તેને આપણે સાંભળીને શીખી શકીએ છીએ જે સાંભળશું તે નીકળશે.

અશોક વ્યાસ તેમની વાત રજૂ કરે છે કે તેઓ ગુજરાતીમાં ભણ્યા અને કેમ્બ્રિજના  એક્ઝામિનર તરીકે કામ કરે છે અને સ્પીકિંગ ટેસ્ટ ના  એક્ઝામિનર તરીકે ફરજ બજવી રહ્યા છે.

•  અંગ્રેજી શીખવા માટે ગ્રામર આવડવું જરૂરી નથી. આપણને ગુજરાતી શીખવા માટે ગ્રામર ની જરૂર નથી પડી.
•  આપણે ભાષાંતર દ્વારા શીખવાનો પ્રયત્ન કરીએ છીએ તેના કારણે મુશ્કેલી અનુભવવામાં આવે છે એક એક શબ્દનું ભાષાંતર કરવા જઈએ ત્યાં તો સમય ઘણો વ્યર્થ થાય છે જેવી રીતના આપણે ગુજરાતી બોલવા માં  શબ્દોને યાદ કરવા પડતા નથી તેવી જ રીતે અંગ્રેજી બોલતી વખતે થવું જોઈએ. ભાષા હોય તો બોલી  શકાય છે.

 ઉદાહરણ 

 ખીચડી માટે આપણે મગદાળ અને ચોખાને કુકરમાં નાખ્યા છે તો જો કુકર ફાટશે તો પણ તેમાંથી ચોખા અને મગદાળ જ નીકળવાની છે.

•  તેવી જ રીતે જેટલું અંગ્રેજી આપણી અંદર જશે તેટલું જ અંગ્રેજી બહાર નીકળશે.
•  અંગ્રેજી શીખવાની રીત યોગ્ય હોવી જોઈએ જેનું ગુજરાતી સમૃદ્ધ છે તેનો અંગ્રેજી સારુ.

 ઉદાહરણ ;-

1.  ડોક્ટર રાજેન્દ્રસિંહ જાડેજા
2.  ડોક્ટર જગદીશ દવે
3.  સુલભા નટરાજ
4.  પિયુષ જોષી
5.  મોહન રાજ

•  ટીવી મોબાઇલ લાઇટ વગેરેનું સંશોધન જે છે આપણા દેશમાંથી નથી થયું.
•  ગોખણપટ્ટીના જ્ઞાનથી કંઈ નવું સર્જન થતું  નથી. માતૃભાષા દ્વારા આપણને સમજ પ્રાપ્ત થાય છે, અમુક લોકો ઓછું ભણ્યા હોવા છતાં પણ અંગ્રેજી બોલી શકે છે. 

ઉદાહરણ

 હું લેટ થઈ ગયો.

•  માછલી પાણીમાં રહે છે જો તેનું માધ્યમ બદલવામાં આવે તો તે મરી જાય છે.
•  આપણે કપડાં બદલી શકીએ છીએ પરંતુ શરીર બદલી શકાતું નથી.
•  આંખ અને ચશ્માનો ઉદાહરણ આપવામાં આવ્યું છે જેમ કે ગુજરાતી જે છે એ આપણી આંખ એટલે કે મૂળ છે અને ચશ્મા એ અંગ્રેજી એટલે કે વધારાની ભાષા છે.
•  જેમની પાસે વધુ ભાષા છે તે વધુ તેજસ્વી છે એવું માનવામાં આવે છે પણ પહેલા મૂળ ભાષા આવડવી જોઈએ.
•  મમ્મી અને માસીમાં કોણ વધુ પ્રેમ કરશે મમ્મી.
•   માં શબ્દમાં સ્નેહ રહેલો છે ત્યારે મમ્મી મધર એમાં સ્નેહ રહેલો નથી.

 ટૂંકમાં કહેવું હોય તો આપણે ફક્ત એટલું જ કહી શકીએ કે કોઈપણ બાળકને શિક્ષણ પહેલા તેની મૂળ ભાષામાં જ આપવું જોઈએ એટલે કે તેની માતૃભાષામાં તેને શિક્ષણ આપવું જોઈએ જો તેને માતૃભાષામાં શિક્ષણ આપવામાં સફળતા પ્રાપ્ત થશે અથવા તો તે પોતાનો માતૃભાષાનો શિક્ષણ યોગ્ય રીતે લઈ લીધું હશે તો જ તે અન્ય ભાષાનું શિક્ષણ સારી રીતે મેળવી શકશે.