દીપનિર્વાણ

આ વીડિયોમાં મનુભાઈ પંચોલીના દર્શક સાહિત્ય વિશે વાત કરવામાં આવી છે. શ્રી વિશાલ ભાદાણી દ્વારા  દીપ નિર્વાણ ની વાત રજૂ કરવામાં આવી છે વિશાલ ભાયાણી એક વાર્તાકાર કોમ્યુનિકેટર  ભાવાનુંવાદક છે.

 પુસ્તકો;-

1.  સોક્રેટીસ થી માર્કસ
2.  મારી વાંચન કથા
3.  સદભી સંગ
4.  દીપનિર્વાણ
5.  પરી ત્રlણ
6.  ઇતિહાસ કથાઓ  રોમ ગ્રીસ
7.  વાગીશ્વરી ના કર્ણ ફૂલો
8.  અંતિમ અધ્યાય
9.  વિશ્વશાંતિની ગુરુકિલ્લી

•  દર્શકનું સાહિત્ય આનંદ આપે છે નવજીવન દર્શક ઉત્સવ ઉજવી રહ્યું છે અને નવ પુસ્તકો નવા રંગરૂપ સાથે આપની સમક્ષ આવી રહ્યું છે.

 દીપ નિર્વાણ:-

•  અંગ્રેજી સાહિત્યમાં ક્લાસિક ટી એસ "પ્રશિષ્ટ કૃતિ કોણે કહે છે તેની વ્યાખ્યા

  "પ્રશિષ્ટ કૃતિ એટલે મેચ્યોર સિવિલાઇઝેશન અને મેચ્યોર લેંગ્વેજ"

•  સીમીલાઈઝેશન એટલે દીપનિર્માણમાં પ્રવેશ કરીએ પહેલા વાક્યથી   શબધ  થઈને પ્રવેશવું જોઈએ કેમ કે ભારતીય સંસ્કૃતિની ઓરામાં પ્રવેશીએ છીએ.
•  મેચ્યોર લેંગ્વેજ ભાષા મજાની છે કે આપણે ગુજરાતી હુવા પર ગર્વ થઈ જાય.
•  હિન્દી ભાષાના  ઉપન્યાસ કાર  કમલેશ્વર ની વાત

 "જીને નસ લોકો સૌંદર્ય ક્યા હૈ વો પતા હી નહીં હૈ બીમાર સૌંદર્ય કોહી અંતિમ સૌંદર્ય સમજ લેતી હૈ".

•  બધા પાસે દીપ નિર્વાણ પહોંચવું જોઈએ કારણકે ઉત્તમ સૌંદર્ય છે એ સૌંદર્ય આપણે જાણીએ નહીં તો જે સૌંદર્ય આપણી સમક્ષ આવે તે ઉત્તમ માની લઈએ છીએ.
•  દર્શક જે દેખાડે તે દર્શક (  દીપ નિર્વાણના વાંચીએ તો ત્યાં સુધી પહોંચી ન શકાય)
•  કાલ્પનિક નહીં વાસ્તવિક હોય તેવું લાગે છે.
•  અમુક લોકો જન્મજાત સર્જક હોય તો અમુક લોકો અભ્યાસથી સર્જક બને છે જ્યારે દર્શક એ જન્મજાત અને અભ્યાસના સંયોજકથી  દર્શક બન્યા છે.  તેઓમાં વાંચન સામાન્ય જન સાથેનું જોડાણ જોવા મળે છે.

•   પ્લુટાર  નો લાઈવ નામનું પુસ્તક વાંચતા હતા તેમાંથી કથા બીજ મળે છે.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

• બે મિત્રો  ને એક સ્ત્રીની સાથે પ્રેમ થાય છે.
•  રાજનૈતિક જીવનમાં કલહ જોવા મળે છે પ્રાચીન ભારતની સંસ્કૃતિના બીજ રૂપે છે ગુજરાતી ભાષાના ખાતર પાણી દ્વારા એ સિંધુખીણના બીજને અંકુરિત કરે છે જે આનંદ આપે છે.
•  ટાગોર ગ્રીસ અને ભારતીય સંસ્કૃતિ વચ્ચે કેવી તુલના છે તેની વાત રજૂ કરે છે.

 ગ્રીસ ઈટ અને જુના પારણામાં ઉછરેલી સંસ્કૃતિ છે,  જ્યારે ભારતીય  વનોમાં ઉછરેલી સંસ્કૃતિ છે.

 ગ્રેસ શક્તિની ઉપાસના કરે છે જ્યારે ભારતીય સરસ્વતી  અને શ્રીની ઉપાસના કરે છે.

 ભારતીય દર્શન એ સરસ્વતીને આગળ કેમ મૂકી છે તેના વ્યાજબી કારણો આમાં જોવા મળે છે.

 ઈસુના જન્મ પહેલા. 

• ગણરાજ્ય ત્રણ હતા.

 માલવ 

કટ 

 બ્રાહ્મણક.

•  ભ્રમણક ગણ રાજ્યમાં અત્રે નામનો વ્યક્તિ ઘણા દિવસ તરીકે રહેતો હતો તેની પુત્રી ગૌતમી, ગૌતમીને કઠણ ના યુવક સાથે પ્રેમ થાય છે અને તે લગ્નની પરવાનગી માટે પિતા પાસે જાય છે યુવક શરતોને આધીન થવાની ના પાડે છે.
•  ગૌતમી બંનેને વિનવે છે પણ કોઈ નીચું નમવા તૈયાર નથી.
•  ગૌતમી પ્રેમી સાથે જવાનો નક્કી કરે છે.
•  ગોતમી અને દેવભૂતિ રાત્રે અદ્રશ્ય થઈ જાય છે અને લગ્ન કરી લે છે અને આનંદનો જન્મ થાય છે જે હીરો છે.
•  પુત્રનો જન્મ થાય છે અને દેવભૂતિને બૌદ્ધ ધર્મમાં આસ્થામાં તે આધ્યાત્મિક યાત્રામાં નીકળી પડે છે અને સન્યાસ લે છે અને તેનું નામ શીલ ભદ્રક થઈ જાય છે.
•  ગૌતમી એકલા હાથે બાળકને સાચવે છે તેમાં તેને ખૂબ કષ્ટ પડી રહ્યો છે.
•  દેવભૂતિના મિત્ર મહા કાશ્યપને ત્યાં આવે છે નંદીગ્રામ પોતાના પુત્ર ના લાલન પાલન માટે ત્યાં જાય છે.
•  દસ વર્ષ આનંદ રહે છે.
•  ભદ્ર ની તબિયત બરોબર નથી.
•  ગૌતમીએ શીલ ભદ્રની સેવા કરવા માટે સન્યાસ લે છે અને આયો સુવ્રતા નામ પાડે છે.
•  આનંદને અત્રે પાસે લઈ જવામાં આવે છે.
•  અત્રે તેને મોટો કરે છે.
•  અત્રે ને લાગે છે કે તે ઘણા ધીસ બની શકે  તેવું યુવાન છે વિશેષ તાલીમ માટે પોતે જ્યાં ઉછર્યો છે ત્યાં તેને મોકલે છે.
•  મહા કાશ્ય પાસે આનંદ ચિકિત શાસ્ત્રનું  શાસ્ત્ર સમજવા માટે આવે છે.
•  મહા કશ્યપ ની દીકરી  શુંચરિતા  છે.
•  આનંદ અને સુચરિતાને પ્રથમ વાર મળે છે તો સૃંગાર રસ ઉત્પન્ન થાય છે.
•  ચુદત પણ મહા કાશ્ય પાસે ભણી રહ્યો છે.
•  ઉમદા કલાકાર તરીકે સર્જન કરે છે.
•  સાન્થાગાર નિર્માણ ગીરી ઉપર શિલ્પ રચી રહ્યો છે.
•  સુદતને પણ શુંચરિતા ગમે છે.
•  પદ્મા પાણીનો શિલ્પ બનાવે છે.
•  શું ચરિતા તેને વચન આપે છે તારું શિલ્પ મહા કાશ્યપ સારું  કેશે તો તું મારી પાસે ગમે તે માગી શકે છે શું ચરિતા જાણે છે તે હાથ માગશે.
•  આનંદ આવે છે. તે આવીને ધરીમાં નાહવા જાય છે મગર સાથે યુદ્ધ કરે છે મગરને મારી નાખે છે શું સરિતા પ્રભાવિત થાય છે આનંદ પ્રત્યે કુળ લાગણી જન્મે છે.
•  શુંચરિતા આનંદ અને શુદ્ધત વચ્ચે ત્રિકોણ રચાય છે.
• 
  
• પાત્રતા માટે પરીક્ષાનું આયોજન :-
•  હવે આપણને આનંદની ખુદારી વિશે જાણ થશે તો શું ચરિતા આદમી રાત્રે કહેવા આવે છે કે આવતીકાલે તારી પરીક્ષા છે આનંદ રોકે છે જો પરીક્ષા ની માહિતી આપવી એ તારો ધર્મ હોય તો તો બધી માહિતી જણાવી દે નહીં તો  માહિતી ન આપી જોઈએ એમ કહીશું ચરિતા કશું કહેતી નથી.

 હવે શું ચરિતા દ્વારા આનંદને પ્રશ્ન પૂછવામાં આવે છે:-

 માર્ગ કયો છે?

 ઉપાસના નો

 કોઈપણ માર્ગ ઉપર નીકળો જ્યાં સુધી ઉપાસના બનતું નથી ત્યાં સુધી તમને તેનો સર્વશ્રેષ્ઠ આનંદ કે તૃપ્તિ નો અહેસાસ થતો નથી.

  સ્થાન કેવું છે ?

 ખબર નથી

 જ્યાં હું ગયો નથી અને ગયેલા પાછા આવ્યા નથી તે વિશે ખબર નથી એમ કહેવું તે જ સત્ય વાણી છે.

  શ્રેષ્ઠ કોણ ?

 થાન નો અધિશ

 થન જોયા વિના અધિશ વિશેનો નિર્ણય ક્યાંથી બાંધ્યો.

 અંતઃ પ્રેરણાથી

 સગુણ કે નિર્ગુણ કયુ સારું?

 જેને જે રુચે તે

 સગુણ કે નિર્ગુણ માંથી સાચું કયું,?

 બંને

 પાપ ક્યાં રહે છે?

 અંતરમાં

 બધા જવાબ ટૂંકા છે ટૂંકા અને સીધા જવાબ નો અર્થ એમ થાય છે કે માણસ બુદ્ધિશાળી અને ફિલોસોફર ટાઈપ નો છે.

 મહાન સત્ય?

 નવજીવન

રાજકીય ઉથલપાથલ યુદ્ધ થશે પણ અંતે તો સારા વાના થશે.

 મૂર્ખ કોણ?

 હું

 આકાશમાં તારા કેટલા ?

 મહાસાગરના બિંદુ જેટલા

 ત્યાગ અને ભોગ ના લક્ષણ શું ?

 પહેલા વેદના અને અંતે પ્રસન્નતા આપે તે ત્યાગ, પહેલા માધુરી અને અંતે ક્ષણતા આપે તે ભોગ.

 બાહ્ય સૃષ્ટિનું રહસ્ય શું?

 લીલા

 માયા કોણે કહો છો?

 ઉત્તર દેવા માટે બાળક છું

 સૂર્યના કિરણો કેવા મનોહર છે?

 તમારી વીણા ના વાળ જેવા

 પ્રશ્નોત્તરી માંથી હટીને શુંચરિતા ઉપર ધ્યાન કેન્દ્રિત થઈ ગયું હોય તેવું લાગે છે

 શું ચરિતા વચને બંધાય છે, તે મૂંઝાય છે કે શું કરવું?

 ચારુદત નામના બોજ સાધુને પૂછે છે, શું કરવું જોઈએ

•   ચારુદત તેને દીક્ષા લેવા માટેનું સૂચન કરે છે   આર્યસુવ્રતા પાસે તે દીક્ષા લે છે. દેશની બહાર ગયેલો સુરત પાછું આવે છે શું ચરિતા એ કેસ વિહોણી છે અને તે સુદતને કહે છે ભાઈ સુરત મારી શક્તિ પ્રમાણે માગી લો.
•  સુદ ત્યાંથી જતો રહે છે ગુસ્સામાં.

...........................................................................................................................................................

• બીજા ચરણમાં તક્ષશિલામાં ગ્રીકના સામ્રાજ્ય છે મેનેન્દ્ર આવ્યો છે ઋષિ એલ છે . તે આચાર્ય  છે.વિદ્યા આપે છે. ગણરાજ્ય ઉપર હુમલો કરવાની તૈયારી કરી રહ્યા છે આ બાજુ મહાકાવ્ય આનંદને મોકલે છે કે તું  રણનીતિ જાણીને આવવા કહે છે આનંદની યાત્રા જોરદાર છે. ઋષિ એલ નું પાત્ર જીવન કેળવણી કેવી રીતે કરે છે ,તે જોવા જેવું છે.
•  મગ સામ્રાજ્ય મોટું થાય છે મગધનો પણ રસ પડે છે ગણરાજ્ય અને પોતાનામાં વિલીન કરવામાં આવે છે.
•  દીપનિર્વાણ= મગધ દ્વારા આ નાના નાના દીપ કેવી રીતે  ઓલવાઈ તેની વાત છે.
•  અંતમાં યુદ્ધ થાય છે.
•  આનંદ એ મધુ સમ્રાટને બંધી કર્યો છે અને શરત મૂકે છે તેના કુંવર સામે જો તમારે મગધ સમ્રાટને  થોડા હોય તો મગધની સેનાને ગણ રાજ્યમાંથી ખસેડો તો જ સમ્રાટ ને છોડીશું નહીં તો મેનેન્દ્રને વહેંચી દઈશું.
•  ઉંદુ કુમાર મહા કાશ્યપ શીલ ભદ્ર બધાની સમજણ દ્વારા નિવેડો આવે છે ગણરાજ્યનું નુકસાન થયું છે તેની ભરપાઈ મગધ રાજ્ય કરશે.
•  હવે નવા ગણરાજ્ય થપાશે એ સુંદર આશા સાથે વાર્તા પૂરી થાય છે.

સુક્ષ્મ નિરીક્ષણ:-

1)   ભાષાનું ઔચીત્ય :-

 સંસ્કૃત સાથે ભરતી(  ભગવદ્ગો મંડળ કે શબ્દકોશ) નો સહારો. સૌંદર્ય દ્રષ્ટિ ની ભાષા પાત્રો નું વર્ણન કરવામાં વાપરવામાં આવી છે.

2)  સાંસ્કૃતિક આદેશો:-

•  ધર્મ અર્થ કામ અને મોક્ષ
•  હાલની પાસે આનંદ થાય છે હું નથી આર્ય નથી યવન, હું સરસ્વતી છું વિદ્યા કેન્દ્રમાં છે સરસ્વતીની ઉપાસના કરવામાં આવે છે.
•  ભૌતિક વિકાસ ઉપર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં નથી આવતું પરંતુ તમારા આત્માને જે તૃપ્ત કરે તે વિદ્યાનો આનંદ છે.
•  વિદ્યાલય હું મારી ઉપર ઉભું કરવા માગું છું ધન પર નહીં.

 વિદ્યા કે પરિસર

•  એલ અને મહા કાશક જેવા શિક્ષક પાસેથી સમજવાની જરૂર છે.
•  તક્ષશિલામાં અભ્યાસ કરવા માટે આવ્યા છે તે પૂછે છે હાલ ને કે સોક્રેટિસ વિષયના વિચાર કેવા છે
•  ગ્રીક ફિલોસોફર વિશે ના વિચારો.
•  જવાબમાં એલ કહે છે કે તમારા બધા વિચારકો તંત્રમાં  વધારે પડતી શ્રદ્ધા રાખવા વાળા દેખાય છે જનચિતમાં જે  અતિ મંગળ પડતું છે ,  અહીંયા જે નિર્ભય રીતે સંભળાય છે તેવો તેમાં નથી સંભળાતો.
•  ગણરાજયો તક્ષશિલા નાલંદા વિદ્યાપીઠ રચાય છે.
•  વિદ્યા ઉપાસકો

•  નવુ ધોરણ ભણેલા સાહિત્ય રચતા હોય છે ભાષા, સાંસ્કૃતિક મૂલ્યો, પારિવારિક મૂલ્યો દીપ નિર્વાહ દ્વારા પ્રાપ્ત થાય છે